Xét nghiệm chức năng gan và những điều cần biết
- Trung tâm Phẫu thuật Gan mật & Tiêu hóa Nhiệt đới
- 28 thg 6
- 6 phút đọc
Đã cập nhật: 29 thg 6
Tìm hiểu xét nghiệm chức năng gan: vai trò, phân loại xét nghiệm, cách chuẩn bị, ứng dụng trong phẫu thuật gan và lưu ý tại Trung tâm Phẫu thuật Gan mật – BV Bệnh Nhiệt Đới TW.
Xét nghiệm chức năng gan là gì? Khi nào cần xét nghiệm chức năng gan?
Xét nghiệm chức năng gan là một nhóm các xét nghiệm sinh hóa máu được sử dụng để đánh giá tình trạng hoạt động và tổn thương của gan. Các chỉ số được đo trong những xét nghiệm này phản ánh khả năng gan thực hiện các chức năng sống còn như: tổng hợp protein, giải độc, sản xuất mật và điều hòa các chất chuyển hóa trong cơ thể.
Việc chỉ định xét nghiệm chức năng gan thường được đặt ra trong các trường hợp sau:
Bệnh nhân có dấu hiệu nghi ngờ bệnh lý gan: vàng da, nước tiểu sẫm màu, mệt mỏi kéo dài, đau hạ sườn phải…
Theo dõi các bệnh nhân đã được chẩn đoán mắc viêm gan B, C hoặc xơ gan.
Kiểm tra định kỳ ở các nhóm nguy cơ cao: người sử dụng rượu bia nhiều, dùng thuốc dài hạn, có tiền sử gia đình bệnh gan.
Trước khi thực hiện các phẫu thuật lớn, đặc biệt là phẫu thuật gan hoặc mật.
Các xét nghiệm chức năng gan phổ biến
Bộ xét nghiệm chức năng gan thường bao gồm các chỉ số: ALT, AST, ALP, GGT, LDH, bilirubin (toàn phần, trực tiếp, gián tiếp), tổng protein, albumin và thời gian prothrombin (PT).
Dưới đây là một số xét nghiệm quan trọng thường được chỉ định:
ALT (Alanine aminotransferase): Là enzyme chủ yếu do tế bào gan sản xuất. Khi gan bị tổn thương (viêm gan siêu vi, viêm gan do rượu, nhiễm độc…), ALT thường tăng cao trong máu. Vì vậy, xét nghiệm ALT là một chỉ số cơ bản để phát hiện tổn thương gan sớm.
AST (Aspartate aminotransferase): Là enzyme có mặt ở gan và một số cơ quan khác (tim, cơ). Cũng giống ALT, nồng độ AST tăng cao khi gan bị tổn thương. Xét nghiệm AST thường được thực hiện cùng với ALT để đánh giá tổng quan tình trạng gan.
ALP (Phosphatase kiềm): Enzyme có ở gan, mật và xương. Xét nghiệm ALP giúp phát hiện tổn thương đường mật hoặc gan – mật. Mức ALP tăng cao có thể gặp trong tắc mật, bệnh lý ống mật hoặc một số bệnh xương.
Albumin và tổng protein: Gan là cơ quan tổng hợp protein huyết tương quan trọng (gồm albumin và các globulin). Nồng độ albumin hoặc tổng protein thấp trong máu cho thấy gan giảm khả năng tổng hợp protein, phản ánh chức năng gan suy yếu do bệnh gan mạn tính hoặc suy dinh dưỡng.
Bilirubin: Là sản phẩm phân hủy hồng cầu được gan bài tiết vào mật. Xét nghiệm bilirubin (toàn phần và trực tiếp) cho biết khả năng xử lý bilirubin của gan. Khi gan suy giảm, bilirubin tích tụ trong máu dẫn đến vàng da, vàng mắt.
GGT (Gamma-glutamyl transferase): Enzyme nhạy cảm với tổn thương gan và ống mật. GGT tăng cao thường liên quan đến tổn thương gan do rượu hoặc tắc mật. Xét nghiệm GGT giúp phân biệt nguyên nhân tăng men gan (ví dụ, nếu ALT/AST bình thường mà GGT cao có thể do rượu hoặc ống mật).
Thời gian prothrombin (PT): Đo khả năng đông máu do gan tổng hợp các yếu tố đông máu. PT kéo dài phản ánh gan tổng hợp kém các yếu tố đông máu, là dấu hiệu nhạy của suy gan nặng. Ngoài ra, xét nghiệm PT còn giúp đánh giá nguy cơ chảy máu nếu bệnh nhân chuẩn bị can thiệp phẫu thuật.
Cần chuẩn bị gì trước khi xét nghiệm chức năng gan?
Trước khi lấy mẫu máu xét nghiệm chức năng gan, bệnh nhân cần tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ để đảm bảo kết quả chính xác.
Uống đủ nước: Bắt đầu từ 1–2 ngày trước khi lấy máu, việc uống đủ nước giúp máu lưu thông tốt và dễ dàng hơn trong lấy mẫu.
Nhịn ăn: Việc lấy mẫu máu vào sáng sớm giúp ổn định tình trạng cơ thể. Nhịn ăn trước khi lấy máu (kể cả nước ngọt, nước có gas) sẽ loại trừ ảnh hưởng của thức ăn đến kết quả nồng độ men gan và chất chuyển hóa trong máu
Tránh chất kích thích và thuốc trước xét nghiệm: Các yếu tố như thức ăn, rượu bia, cà phê, thuốc lá hay một số loại thuốc bổ sung (vitamin, thuốc kháng sinh, thuốc chứa hoạt chất hạ men gan, v.v.) có thể làm sai lệch kết quả xét nghiệm. Vì vậy, bệnh nhân cần ngưng uống rượu, cà phê, hút thuốc và không sử dụng thuốc không cần thiết ít nhất 4 giờ trước khi lấy máu
Mặc trang phục thoải mái: Nên chọn áo tay ngắn để kỹ thuật viên dễ lấy máu.
Thông báo với nhân viên y tế và tuân thủ hướng dẫn bác sĩ: Nếu bạn đang sử dụng thuốc, bị bệnh mãn tính hoặc có tiền sử dị ứng, cần trao đổi trước khi xét nghiệm. Nếu bác sĩ có chỉ định tạm dừng thuốc hoặc thực phẩm chức năng, cần thực hiện nghiêm túc.
Vai trò của xét nghiệm chức năng gan trong phẫu thuật gan
Xét nghiệm chức năng gan đóng vai trò nền tảng trong đánh giá trước phẫu thuật gan. Các chỉ số này giúp bác sĩ:
Đánh giá nguy cơ chảy máu: Dựa vào chỉ số PT/INR và tiểu cầu.
Xác định mức độ xơ gan: Giúp tiên lượng khả năng phục hồi sau mổ.
Phân tích men gan: Cho biết mức độ tổn thương mô gan hiện tại.
Lập kế hoạch điều trị: Quyết định có tiến hành phẫu thuật được hay cần trì hoãn để ổn định chức năng gan.
Việc phẫu thuật gan trên nền gan tổn thương có thể gây suy gan cấp, đe dọa tính mạng. Do đó, các chỉ số xét nghiệm đóng vai trò định hướng chiến lược điều trị.
Xét nghiệm gan tại Trung tâm Phẫu thuật Gan mật – BV Bệnh Nhiệt Đới Trung ương
Trung tâm Phẫu thuật Gan mật – Bệnh viện Bệnh Nhiệt Đới Trung ương là đơn vị chuyên sâu trong khám, chẩn đoán và điều trị bệnh lý gan mật phức tạp. Với hệ thống máy móc hiện đại và đội ngũ bác sĩ nhiều năm kinh nghiệm, trung tâm thực hiện đầy đủ các xét nghiệm chức năng gan tiêu chuẩn quốc tế:
Thực hiện panel xét nghiệm đầy đủ từ cơ bản đến chuyên sâu.
Có khả năng theo dõi liên tục trước, trong và sau phẫu thuật.
Kết hợp các công cụ không xâm lấn (APRI, Fibroscan) hỗ trợ chẩn đoán xơ gan.
Bệnh nhân có thể an tâm khi thực hiện xét nghiệm tại đây, với quy trình chặt chẽ và kết quả chính xác hỗ trợ tối đa cho chẩn đoán và điều trị.
Kết luận và khuyến nghị theo dõi định kỳ
Xét nghiệm chức năng gan không chỉ giúp chẩn đoán bệnh lý mà còn là công cụ theo dõi tiến triển và đáp ứng điều trị hiệu quả. Người dân nên:
Khám gan định kỳ 6–12 tháng/lần, nhất là khi thuộc nhóm nguy cơ cao.
Không tự ý sử dụng thuốc hoặc thực phẩm chức năng không có chỉ định bác sĩ.
Duy trì chế độ sinh hoạt khoa học: ăn uống lành mạnh, hạn chế rượu bia, luyện tập đều đặn.
Theo dõi chỉ số men gan, bilirubin và albumin để phát hiện sớm dấu hiệu bất thường.
Việc tầm soát và theo dõi chức năng gan định kỳ tại các cơ sở y tế chuyên sâu như Trung tâm Phẫu thuật Gan mật – BV Bệnh Nhiệt Đới Trung ương giúp tăng khả năng điều trị thành công, phòng tránh biến chứng nặng như xơ gan hoặc ung thư gan.
Comments